Καραθεοδωρής

Επώνυμο οικογένειας από την Κωνσταντινούπολη, τα μέλη της οποίας διακρίθηκαν στην πολιτική και στις επιστήμες. 1. Αλέξανδρος (Κωνσταντινούπολη 1833 – 1906). Διπλωμάτης και συγγραφέας. Ξεκίνησε την καριέρα του ως υπάλληλος στο υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας και όταν ξέσπασε η Κρητική επανάσταση (1866) συνόδευσε τον βεζίρη Αλή πασά στην Κρήτη, για να καθησυχάσει τα πνεύματα. Διετέλεσε πρεσβευτής στη Ρώμη (1874) και δύο χρόνια αργότερα διορίστηκε υφυπουργός Εξωτερικών. Μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο (1878) αντιπροσώπευσε την Τουρκία ως πρώτος πληρεξούσιος στο συνέδριο του Βερολίνου. Όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών, αναγκάστηκε όμως να παραιτηθεί από τη θέση του όταν ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ B’ απέρριψε τις προτάσεις του για την εφαρμογή φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων. Διετέλεσε ηγεμόνας της Σάμου (1885-95) και λίγο αργότερα ανέλαβε τη θέση του γενικού διοικητή Κρήτης, την οποία εγκατέλειψε έπειτα από σύντομο διάστημα. Το 1896 κατέλαβε τη θέση του αρχιμεταφραστή των ανακτόρων, οπότε δημοσίευσε δύο μεταφράσεις Περσών και Αράβων ποιητών στην αρχαία ελληνική γλώσσα, μία πραγματεία για τους τύμβους του Νεμρούδ Νταγ κ.ά. 2. Κωνσταντίνος (Βερολίνο 1873 – Μόναχο 1950). Μαθηματικός και ακαδημαϊκός. Ήταν γιος του Στέφανου Κ. (βλ. 3.) και αδελφός του Αλέξανδρου Κ. (βλ. 1.). Γεννήθηκε στο Βερολίνο, όπου βρισκόταν o πατέρας του ως μέλος της διπλωματικής αντιπροσωπείας της Τουρκίας, για να συμμετάσχει στο συνέδριο που θα διευθετούσε το ζήτημα των συνόρων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Κ., αφού τελείωσε το γυμνάσιο, πήρε το δίπλωμα του πολιτικού μηχανικού στο Βέλγιο και εργάστηκε για δύο χρόνια (1898-1900) στα τεχνικά έργα του φράγματος Ασουάν, στην Αίγυπτο. Ωστόσο, σύντομα ανακάλυψε ότι το μεγάλο πάθος του ήταν τα μαθηματικά. Ξεκίνησε, λοιπόν, τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου (1900) και αργότερα στο πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν, εκπονώντας παράλληλα τη διατριβή του με αντικείμενο τον κλάδο του λογισμού των μεταβολών. Η μελέτη αυτή συνέδεσε το όνομα του Κ. με τον Λαγκράνζ (θεωρείται ο εισηγητής του λογισμού των μεταβολών) και τον Γιόχαν Μπερνούλι (πρωτοπόρος του λογισμού), καθώς και άλλους διάσημους μαθηματικούς, όπως οι Γκάους, Γιακόμπι, Βάιερστρας, Χάμιλτον και Χίλμπερτ. Ο λογισμός των μεταβολών παραμένει και σήμερα άρρηκτα συνδεδεμένος με τις μελέτες του Κ. Ένα έτος μετά την υποστήριξη της διδακτορικής του διατριβής, ο Κ. αναγορεύθηκε υφηγητής στο Γκέτινγκεν (1905) και αργότερα εντεταλμένος υφηγητής στη Βόνη (1908-9), καθηγητής στο Ανόβερο (1910), καθηγητής στο πολυτεχνείο του Μπρέσλαου (1910-13) και τακτικός καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν (1913-18). Το 1920 του προσφέρθηκε έδρα στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου, όμως την ίδια ακριβώς περίοδο προσκλήθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο για να οργανώσει πανεπιστήμιο στη Σμύρνη. Έτσι, εγκατέλειψε την περιζήτητη θέση στο Βερολίνο και εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή (1922), οπότε αναγκάστηκε να διακόψει το έργο του. Ο Κ. επέστρεψε στην Αθήνα, όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ανέλαβε καθήκοντα στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Δυστυχώς, οι πολλαπλές απογοητεύσεις που εισέπραξε κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα τον ανάγκασαν να αποδεχθεί την πρόταση για την ανάληψη έδρας στο Μόναχο (1924), όπου παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του. Ο K. υπήρξε φωτεινό και πολύπλευρο πνεύμα. «Ήταν ο Κ. το αντίθετο ακριβώς του πούρου μαθηματικού. Ήταν άνθρωπος και τίποτε το ανθρώπινο δεν ήταν ξένο προς αυτόν. Από τέχνη, υπό όλες τις μορφές, εκαταλάβαινε όσο ολίγοι. Τα ελληνικά, νέα και αρχαία, και τα λατινικά τα εγνώριζε εξ ίσου καλά όπως και τα γαλλικά, τα γερμανικά, τα αγγλικά και στη βιβλιογραφία ήταν άφθαστος.» (Δ. Χόνδρος). Ο Κ. διετέλεσε μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών καθώς και των Ακαδημιών του Βερολίνου, του Γκέτινγκεν, των Λυγκέων της Ρώμης, του Μονάχου, της Αθήνας και της Παπικής Ακαδημίας. Το μαθηματικό έργο του, που υπήρξε εκτεταμένο και πολύπλευρο, ξεκίνησε με τις έρευνές του στον λογισμό των μεταβολών. Στη διδακτορική του διατριβή ήταν ο πρώτος που μελέτησε συστηματικά και γενικά τη θεωρία των αποκαλούμενων ασυνεχών λύσεων στον λογισμό των μεταβολών και γενίκευσε μια θέση του Γιόχαν Μπερνούλι σχετικά με το πρόβλημα του λεγόμενου βραχυστοχρόνου. Οι εργασίες του, προϊόντα της διατριβής του, συνοψίζονται στην πραγματεία του Λογισμός των Μεταβολών, η οποία δημοσιεύθηκε στο ομαδικό έργο των Φρανκ και Φον-Μίζες με τίτλο Οι διαφορικές και ολοκληρωτικές εξισώσεις της Μηχανικής και της Φυσικής. Η τελική συγκέντρωση των έργων του πραγματοποιήθηκε στο βιβλίο του με τίτλο Λογισμός των Μεταβολών (1935). Παράλληλα ο Κ. μελέτησε τη θεωρία των μιγαδικών συναρτήσεων (1905) και διατύπωσε τα συμπεράσματά του σε μια σημαντική ανακοίνωση στην Ακαδημία του Παρισιού με αφορμή το περίφημο θεώρημα του Πικάρ· πιο συγκεκριμένα, ασχολήθηκε με τη σύμμορφη απεικόνιση. Οι έρευνές του, με τη μορφή διαλέξεων, δημοσιεύθηκαν από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ με τον τίτλο Conformal Representatio (τα μαθήματα αυτά είχε διδάξει νωρίτερα στο Χάρβαρντ, όπου είχε προσκληθεί το 1928). Η συμβολή του Κ. υπήρξε σημαντική και στη θεωρία των πραγματικών συναρτήσεων και στη θεωρία του μέτρου. Από διδακτική άποψη το σύγγραμμά του για τις πραγματικές συναρτήσεις διατηρεί ακόμη και σήμερα την επικαιρότητά του. Παράλληλα με το σημαντικό έργο του στα μαθηματικά, ο Κ. ήταν και εξαιρετικός θεωρητικός φυσικός. Οι εργασίες του στη θεωρητική φυσική «αν δεν ήταν τόσο μεγάλος μαθηματικός, θα του έδιναν μία πολύ καλή θέση στους μεγάλους θεωρητικούς της Φυσικής» (Δ. Χόνδρος). 3. Στέφανος (Αδριανούπολη 1789 – Κωνσταντινούπολη 1867). Γιατρός και λόγιος. Αφού σπούδασε για αρκετά χρόνια ιατρική, μαθηματικά, φιλοσοφία και φιλολογία στην Πίζα της Ιταλίας, επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου ανέλαβε τη διεύθυνση της Ελληνικής Σχολής εξασκώντας παράλληλα το ιατρικό επάγγελμα. Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη (1825) και διετέλεσε προσωπικός γιατρός του σουλτάνου Μαχμούτ B’, τον οποίο προέτρεψε να ιδρύσει αυτοκρατορική ιατρική σχολή, στην οποία ο Κ. δίδαξε (1828-67) ζωολογία και βοτανική. Παράλληλα, χρημάτισε σύμβουλος του υπουργείου Παιδείας προσφέροντας σημαντικές υπηρεσίες στο έθνος και ιδιαίτερα στην προσπάθεια για τη διάδοση της παιδείας. Υπήρξε επίσης ένας από τους ιδρυτές και πρώτος πρόεδρος του φιλολογικού συλλόγου της Κωνσταντινούπολης, καθώς και μέλος του διαρκούς εθνικού μεικτού συμβουλίου του οικουμενικού πατριαρχείου και των εθνικών συνελεύσεων. Ο K. ήταν γνώστης πολλών ευρωπαϊκών, αφρικανικών και ασιατικών γλωσσών, τις οποίες χρησιμοποίησε για τις μεταφράσεις διαφόρων έργων. Έγραψε ποιητικά, φιλολογικά, ιστορικά και φιλοσοφικά έργα, πολλά από τα οποία δεν δημοσιεύθηκαν ποτέ. Από αυτά εκδόθηκαν τα συγγράμματα Ειδύλλια Βακχικά, Πραγματεία περί της πανώλους, Επίτομος βοτανική, Θέσις περί ηθικού χαρακτήρος,Περί του Ελληνικού αλφαβήτου κ.ά. Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, σπουδαίος μαθηματικός της εποχής του και εξαίρετος θεωρητικός φυσικός, υπήρξε μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών και των περισσότερων ακαδημιών της Ευρώπης.